✍️ دکتر مجتبی چناری
🔹خروج تدریجی نیروهای آمریکایی از پایگاههای نظامی در عراق، که در ظاهراً در چارچوب قانون ابلاغی مجلس عراق و باطنا برای احتمال یک جنگ گسترده و برنامه ریزی شده علیه منافع ج.ا.ایران در منطقه و یا ادامه جنگ تحمیلی ۱۲ روزه در حال انجام است، یک تحول کوتاه مدت راهبردی در جنوب غرب آسیا محسوب میشود. این رویداد پیامدها و سناریوهای متعددی را برای جمهوری اسلامی ایران به همراه دارد.
🔹سناریوهای احتمالی برای ایران درصورت بلند مدت بودن خروج نیروهای آمریکا از عراق:
این تحول را میتوان از دو منظر فرصت و تهدید برای ایران تحلیل کرد:
۱. فرصتها:
ـ افزایش نفوذ استراتژیک: کاهش حضور مستقیم رقیب اصلی منطقهای (آمریکا) در همسایه غربی ایران، فضای مانور بیشتری به ایران میدهد تا نفوذ سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود در عراق را تقویت کند.
ـ تقویت محور مقاومت: این امر به عنوان یک پیروزی بزرگ برای ایران و شبکه متحدانش (حشد الشعبی) تبلیغ میشود. این روایت نشان میدهد که استراتژی «فشار از طریق نمایندگان» (Proxy Warfare) در نهایت می تواند موفق باشد و میتواند در سایر نقاط نیز تکرار شود.
ـ امنیت مرزهای غربی: با وجود دولت نسبتاً دوست در بغداد و تضعیف حضور آمریکا، تهدید بالقوه تجهیز گروهک های تروریستی در عراق به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
ـ تقویت کریدور زمینی: امنیت و پایداری «کریدور زمینی ایران» برای انتقال تجهیزات و صادرات بیشتر تضمین میشود.
۲. تهدیدها و چالشها:
ـ افزایش مسئولیت و انتظارات: اکنون ایران تا حد زیادی به عنوان بازیگر اصلی تأثیرگذار در عراق شناخته میشود. این به معنای آن است که هرگونه بیثباتی، ناامنی، یا شکست در حکومتداری در عراق مستقیماً به پای ایران نوشته خواهد شد و فشار بینالمللی بر تهران افزایش مییابد.
ـ واکنش غیرمستقیم آمریکا: آمریکا احتمالاً به استراتژی خود برای «رقابت با ایران» در عراق از طرق دیگر ادامه خواهد داد:
ـ افزایش تحریمهای اقتصادی علیه ایران و متحدانش.
ـ تقویت حضور نظامی در کشورهای حاشیه خلیج فارس (مانند قطر، امارات).
ـ حمایت بیشتر از رقبای منطقهای ایران مانند عربستان سعودی.
ـ افزایش تنش با بازیگران داخلی عراق: با خروج آمریکا، رقابت بین گروههای وابسته به ایران و سایر جریانهای غربی ازجمله مقتدی صدر در عراق ممکن است تشدید شود.
🔸سناریو احتمالی موقتی بودن خروج نیروهای آمریکا از عراق: (محتمل ترین سناریو)
خروج نیروهای آمریکایی از عراق، یک متغیر بسیار مهم در معادله امنیتی منطقه است و تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر سناریوهای احتمالی درگیری بین اسرائیل و ایران دارد.
به طور کلی، این عقبنشستی آمریکا، احتمال یک جنگ گسترده و برنامهریزیشده مستقیم بین اسرائیل و ایران را افزایش میدهد. دلیل اصلی این است که آمریکا در حال کاهش دادن یکی از بزرگترین “گروگانهای” استراتژیک خود در منطقه است که ایران میتوانست به راحتی به آن ضربه بزند.
🔺جمعبندی و چشمانداز:
تخلیه پایگاههای آمریکا از عراق یک پیروزی تاکتیکی همراه با یک چالش قابل مدیریت برای ایران محسوب میشود. در کوتاهمدت، این رویداد به تقویت جایگاه منطقهای ایران و تضعیف دشمن اصلی آن کمک میکند و از سوی دیگر درصورت وقوع جنگ، آمریکا با استراتژی کاهش خطر (De-risking) دست برتر و قدرت مانور ایران را برای اقدامات تلافی جویانه کاهش می دهد. در بلندمدت، ایران را به بازیگر اصلی در صحنه عراق و افزایش قدرت استراتژیک آن تبدیل می کند اما از سوی دیگر در معرض انتظارات بیشتر، مسئولیتهای سنگینتر و خطر درگیری در یک بازی سیاسی بیثبات در عراق قرار میدهد.
دیدگاهتان را بنویسید