دزفول، کجا بریم؟انسانیت، آخرین مشق معلم فداکار کودکان کار دزفول؛ حسن گلچین‌نژاد آسمانی شدپیام نوروزی غزل مهرنژاد، رییس سازمان مردم نهاد آوای وحدت به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۴فرماندار دزفول: در کنار معرفی آثار باستانی و تفریحی دزفول، استفاده صحیح از آن هم باید فرهنگ‌سازی شودتأکید پاپی‌زاده بر احیای بافت تاریخی دزفول۶۳۵۰۰۰ مترمربع از اراضی ملی و دولتی دزفول آزادسازی شداموال شرکت گلباران جهت پرداخت مطالبات سپرده‌گذاران به فروش رسیدرضایت اولیای دم در پرونده محکوم به قصاص نفس در دزفول
مجتبی گهستونی
در بخش شـهیون دزفول و در بین دو روسـتای گردشگری پامنار و اسلام آبـاد بنـای قلعـه‌ای به نام شـاداب وجود دارد کـه یکی از مناطق بـا قدمـت تاریخی و حفاظت شـده محیط زیسـت و زیسـتگاه برخـی گونه‌هـای جانـوری و گیاهـی اسـت. قلعـه شـاداب با 10 کیلومتـر طـول و 4 کیلومتـر عـرض یکـی از بزرگتریـن قلعه‌هـای طبیعـی محسـوب میشـود. دیواره‌هـای طبیعـی آن تـا 700 متر ارتفـاع دارند.
یکـی دیگـر از نقـاط دیدنـی قلعـه شـاداب، قبرسـتان قدیمـی معـروف بـه پاقلعـه اسـت. بـا سـنگهای ایسـتاده و نقـوش متفاوت که هر کدام گویای مشـخصاتی از متوفا هسـتند. در آن منطقـه به سـنگهایی کـه نقش دارنـد «برد بـالاسر» میگویند.
سـنگ گورهای گورسـتان قلعه شـاداب عمدتا به دو دسته اصلی سـنگ گورهای ایسـتاده و سـنگ گورهای خوابیده برمیخوریم. سـنگ گورهـای ایسـتاده اغلـب بـه فرم مسـتطیل شـکل بـا فرم منحنـی در قسـمت بـالای سـنگ و یا به شـکل پنـج ضلعی غیر منتظمـی اسـت که یـک زاویـه آن در بالا قـرار میگیـرد که پایه ایـن پنج ضلعی موازی با سـطح زمیـن و دو ضلع دیگر آن عمود بـر گـور قـرار میگیرنـد.
سـنگ گورهـای افقـی یـا خوابیـده که این نوع سـنگ گورها معمولا شـامل اطلاعاتی از شـخص متوفی میباشـد. بـرروی سـنگ گورهـای مـردان نقـش اسـب سـوار، اسـلحه گرم و سرد و ردیفی از انسـان در پایین گور و در سـنگ گورهـای زنـان نیز برگرفته از نوع زندگی زنان کوچنشـین ایلاتی، نقـوش دار قالـی، قیچی و شـانه دیده میشـود. در بـرد بالاسری، مردی سـوار بر اسـب و با شمشـیر به نشـانه مردی سلحشور در میـدان رزم اسـت.
سـنگ گـور دیگری نشـان میدهد کـه متوفا خانمـی بـا مهـارت اسب‌سـواری و شـکار بـوده و میتوانسـته از درخـت نخـل بـالا رفتـه و خرمـا بچینـد. دیگری رقصنـده خوبی بـوده و در سـاخت کـوزه و رنگ‌آمیـزی ماهـر بـوده اسـت. خوشـه‌های گنـدم گویـای آن اسـت کـه متوفـا کشـاورز خوبـی بوده و زمین زراعی زیادی داشـته اسـت.
دیگری آهنگر توانایی اسـت و یکـی دیگـر میزبـان جنگجویان و رهگـذاران بـوده زیرا بـر سر سـنگ قبـرش قلیـان جـوزی وجـود دارد یعنـی قلیانی که برخلاف قلیان‌های معمولی که مخزن آب آن از شیشـه و اسـتیل و نقـره اسـت، مخـزن آب بـه شـکل کـوزه‌ای و از جنـس چـوب گردو اسـت، حک شـده اسـت.
شـیوه کار هنرمنـد حجـار ایـن ناحیـه هماننـد هنرمنـدان قدیـم ایـران بـه شـیوه ناتورالیسـت نبـوده بلکه به شـیوه هزاران سـال پیـش نقـش تجریـدی و رمزگونـه را بـرای حجاری‌هـای خـود ترجیح داده اسـت.
در نگاه نخسـت به نظر میرسـد که نقوش سـنگ گورهـای این گورسـتان برگرفتـه از فرهنگ زندگـی ایلاتی بختیاری میباشـد. تا جایی که این نقوش را میتوان در دسـت بافت های عشـایری بختیاری این ناحیه مشاهده کرد.
نقوش سـنگ گورها از پتانسـیل بسـیار بالایی برای تبدیل شـدن بـه عنوان دسـت‌مایه‌ای بـرای صنایع‌دسـتی دارد. طرح‌هـای اولیه‌ای نیـز از روی نقـوش سـنگ گورها با توجـه به نوع بافت خاص کپـو طراحی شـد و بطور آزمایشـی در اختیار زنـان کپوباف قرار داده شـد. ایـن نقـوش توانسـته‌اند بـه خوبـی بـه عنـوان نقـش تزیینـی در ایـن هـنر بومـی ظاهـر شـوند.
نقوشـی که عـلاوه بر داشـتن اصالـت، زیبایی دسـتبافته‌های کپـو را دو چندان کـرد. از نقش‌مـایه‌های سـنگ گورهـای ایـن گورسـتان در هنرهـای دیگر هم مانند صنعت سـفالگری میتوان به طور آزمایشـی اسـتفاده کرد.
کپوبافـی از بافته‌هـای حصیری اسـت و مـواد اولیـه آن کرتک و بـرگ نخل‌هـای خرمـا اسـت که از سـالیان متمـادی رواج داشـته اسـت. کَرتـک نوعـی گیـاه خـودرو اسـت کـه در حاشـیه نهرها، رودخانه‌هـا و دشـت‌های منطقـه شـهیون بـه وفـور یافـت میشـود.
انـواع ایـن تولیدات را شـامل اشـکال مسـطح، بیضی و دایـره‌ای و بـا کاربردهای مختلف به ویژه مصنوعات صنعتی از جملـه گلدان، جا دسـتمالی، زیرکتـری، زیرقـوری، میوه‌خوری و انـواع دیگـر محصـولات حصیری بافـت اعلام کرد.
نـوع تولیدات کپـو در منطقـه از نظـر کمـی و کیفـی در سـطح بسـیار خوبـی قـرار دارد. نمایشـگاه کپوبافـی نیـز تاکنـون در روسـتای پامنـار بـا هـدف ارایـه توانمندی‌هـای زنـان و دختـران ایـن منطقـه در امرکپوبافی و بافته‌هـای حصیـری برگـزار شـده کـه مـورد توجـه گردشـگران زیـادی واقـع شـده اسـت. محصـولات تولیـدی کپـو ایـن روسـتا و روسـتاهای شهرسـتان دزفـول بـه سـایر نقـاط کشـور ارسـال میشـود.
بـا توجـه بـه اینکه هـنر زنان و برخـی از مردان شـهیون کپوبافی اسـت و برای دسـت بافته‌های آنها از پوشـش گیاهی خاص این ناحیـه و فراوانـی درخت نخل که از دیرباز تاکنون در آن منطقه وجـود داشـته اسـت اسـتفاده میشـود تصمیـم گرفتیـم یکی از پروژه‌هـای تحقیقاتـی خـود را کـه بی‌ارتبـاط بـا قبرسـتان قلعه شـاداب، نقوش تدفینـی، کپوبافی و اقتصاد مردم محلی نیسـت را در شـهیون به اجـرا در بیاوریم.
کپوبافـی بـه مانند بیشـر هنرهای صنایع‌دسـتی بصورت سـینه بـه سـینه تـا بـه امـروز انتقـال پیدا کرده اسـت. نقوشـی کـه در حـال حـاضر بر روی کپوها اسـتفاده میشـود شـامل طرح‌های سـاده هندسـی اسـت که با دسـتان پرتوان صنعتگران این ناحیه بـروی کپـو نقـش میبندنـد. با توجه بـه رکود کپوبافـی در میان مردمـان ایـن ناحیه این هنر بومی نیازمند ارتقـای نقوش و طرح اسـت و می‌تـوان بـا جان بخشـی بـه نقوش به احیا و گسـترش هـر چه بیشتـر این هـنر بومی کمـک کرد.
پس از سـفر به منطقه شـهیون دزفول در اسـتان خوزسـتان برای انجام تحقیقـات لازم بـه منظور انتشـار کتاب گردشـگری خوزسـتان با آرامسـتانی در کنـار قلعـه شـاداب آشـنا شـدیم کـه ویژگی‌های خـاص را داشـت. اگرچـه تمـام اقدام‌هـای لازم بـرای معرفـی روسـتاهای گردشـگری شـهیون بـه طـرق مختلف انجام شـد اما از آن زمـان تـا بـه امـروز بازدیدهـای مکـرری از آن آرامسـتان داشـتیم تا در صورت مشـاهده تخریب‌هـا و تعرض‌هایی که به آرامسـتان شـده اسـت موضوع را با متولی حفظ آثار تاریخی درمیـان بگذاریم.
بـا تشـکیل گروهـی متشـکل از اینجانـب و همچنیـن آرش نورآقایـی، بهـار سرگـزی، پـوران زنگنـه تصمیـم گرفتـه شـد تـا با بررسـی نقوش تدفینی آرامسـتان قلعه شـاداب بپردازیم. هدف از تشـکیل این گروه انجام بررسـی نقوش تدفینی در آرامسـتان قلعـه شـاداب، بـه وجـود آوردن زمینه‌هـای لازم بـرای حفاظـت از آرامسـتان مـورد نظـر، اسـتفاده از نقوش در کپوهـای تولیدی منطقـه شـهیون و دیگـر دسـت بافته‌هـا، تولیـد انـواع وسـایل کاربـردی بـا اسـتفاده از طرح‌هـای دراختیار، چـاپ کتاب و تهیه تولیـدات تصویـری بـرای معرفی نقـوش، انتخاب یـک برند برای تولیـدات محلی با اسـتفاده از عنوان‌های بومـی، ایجاد یک بازار اقتصـادی و همچنیـن بررسـی نقـوش و کاربـرد آنهـا بود.
از ابتـدای تشـکیل گـروه مـورد نظر یک مرحله به صـورت کامل و تـک بـه تک از تمـام قبور عکسبـرداری و فیلم‌بـرداری صورت گرفـت. سـپس تعـداد مزارهایی کـه از نقوش برخوردار هسـتند مشـخص شـد و در نهایـت توسـط طـراح اقـدام بـه طراحی تمام نقوش سـنگهای بالا سر به صورت کامل نمود.
در ادامه ایشـان بـا تفکیـک تمـام نقوش، باعث شـدند تا بـا تنوع نقوش انسـانی، حیوانـی، جانـوری، گیاهی و ابزار مواجه شـویم. بـا آماده‌سـازی طرحها به صورت آزمایشـی تعدادی کپو توسـط بومیـان بـا الهـام از نقـوش بومی کـه در اختیار آنان قـرار گرفت بافتـه شـد تـا خوش‌نشـینی نقـوش روی کپوهـا و ترکیب‌بنـدی رنگ‌هـای پیشـنهادی به دسـت بیاید.
در ادامـه ایـن پـروژه تعـدادی از نقـوش با تنوع گوناگـون روی لیوان چاپ شـد تا نمونه‌های آزمایشـی مورد بررسـی بیشـر قرار بگیرنـد. پـس نقـوش مـورد نظر در اختیار سـه تن از اسـتادکاران صنایع‌دسـتی قـرار گرفـت تـا انتشـار نقـوش تدفینـی روی دیگر صنایع‌دسـتی نیز آزمایش شـود.
امـا کار بـا ارزش دیگـری کـه انجـام شـد انتخـاب یـک نـام برای کپوهـای تولیـدی بـود. این نـام از میان داسـتان‌هایی کـه اهالی دربـاره قلعـه شـاداب عنـوان میکننـد انتخـاب شـد. پـس از مشـورت بـا تعـدادی از اهالـی کـه اقـدام به تولید کپـو میکنند اقـدام بـه انتخـاب عنـوان «دسـت آفرینه‌هـای کپـو خورشـید آفریـن قلعـه شـاداب» کردیـم تـا بـه عنـوان برنـدی بـرای آن تولیـدات اسـتفاده شـود.
مـا بـه عنـوان یک گروه دوسـتدار توسـعه پایدار فعـال در حوزه گردشـگری و میراث‌فرهنگـی اعتقـاد داریـم با اسـتفاده درسـت از صنایع‌دسـتی و توجـه بـه نقوشـی کـه می‌توانـد باعـث تاثیـر در ابعـاد گوناگـون جوامـع در حـال توسـعه ایجـاد کنـد، انتظار میرود که با مشـارکت فعالانه اهالی روسـتاهای پامنار و اسـلام آبـاد و بخش شـهیون بتوانیم با حضـور در بازار متنوع و پُر رنگ و جـلای صنایع‌دسـتی ذائقه گردشـگران داخلـی و خارجی را که از سـلایق گوناکـون برخوردارنـد تامین کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید